Zgodnie z treścią art. 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) do majątku wspólnego należą w szczególności: 

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, 

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, 

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wspólność ustawowa majątkowa ustaje z chwilą śmierci jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu, ustanowienia umownego ustroju majątkowego oraz z chwilą oznaczoną w wyroku ustanawiającym przymusową rozdzielność majątkową.

Z ważnych powodów sąd może ustanowić między małżonkami przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej (przymusową rozdzielność majątkową). Natomiast z mocy prawa pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka oraz ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Również ogłoszenie separacji powoduje powstanie miedzy małżonkami rozdzielności majątkowej. 

Co ważne, ustanie małżeńskiej wspólności ustawowej powoduje, że do dotychczasowego majątku wspólnego, aż do czasu podziału majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Od chwili ustania wspólności małżonkowie mają równe udziały w majątku. Konsekwencją ustania wspólności ustawowej jest istnienie zamiast trzech dotychczasowych majątków (majątków osobistych żony i męża oraz majątku wspólnego) dwóch majątków, obejmujących majątek osobisty każdego z małżonków oraz udział ułamkowy przysługujący małżonkowi w dotychczasowym majątku wspólnym.

Podział majątku wspólnego może nastąpić:

- w sądowym postepowaniu nieprocesowym,

- w wyroku orzekającym rozwód,

- w wyroku orzekającym separację,

- na podstawie umowy zawartej pomiędzy małżonkami.

Podział majątku obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Nie obejmuje składników, które zostały zbyte lub zużyte w sposób zgodny z prawem. Przy ustalaniu składu majątku wspólnego uwzględnia się jednak te przedmioty, które zostały zbyte lub zużyte wbrew prawu albo roztrwonione przez jednego z małżonków.

W sprawie o podział majątku wspólnego sądem właściwym jest sąd miejsca położenia majątku, a jeśli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków - sąd spadku.

Postępowanie o podział majątku wspólnego ma charakter kompleksowy. W tym postępowaniu sąd dokonuje podziału składników majątku wspólnego, ustala nierówne udziały w majątku wspólnym, a także rozstrzyga o zwrocie wydatków i nakładów poczynionych w trakcie wspólności ustawowej z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonków lub z majątków osobistych małżonków na majątek wspólny.

Zasadą jest, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Odrębne rozstrzygnięcia wymagają zawsze indywidualnego rozważenia w oparciu o przepisy prawa. I tak wyjątki od tej zasady zostały zawarte w § 2 i 3 art. 43 k.r.o. 

Bogate orzecznictwo zwraca uwagę, iż ustalenie nierównych udziałów dopuszczalne jest wyłącznie w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek, a mianowicie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w rożnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów (m.in. wyrok SN z dnia 10 listopada 1976r., II CR 268/76, postanowienie SN z dnia 21 listopada 2002r., III CKN 1018/2000). Art. 43 § 2 k.r.o. określa dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, które muszą wystąpić łącznie i które pozostają do siebie w takim wzajemnym stosunku, że żadne "ważne powody" nie stanowią podstawy takiego orzeczenia, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, a jednocześnie - nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym "ważne powody" (postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). 

Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Ciężar udowodnienia okoliczności pozwalających na ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym spoczywa na tym podmiocie, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów.

Przyjmuje się, że „ważne powody” w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. oznaczają względy natury moralnej, które sprawiają, iż w niektórych sytuacjach faktycznych równość udziałów małżonków w majątku wspólnym mogłaby być traktowana jako rozstrzygnięcie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przez „ważne powody” rozumie się takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek się nie przyczynił. Przy ocenie istnienia „ważnych powodów” należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. A zatem „ważne powody”, o jakich mowa w art. 43 § 2 k.r.o. mają szerszy, nie tylko majątkowy wymiar.

Przepis art. 43 § 2 i 3 k.r.o. może mieć zastosowanie nie w każdym przypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości.

W pojęciu „ważnych powodów” należy umieścić zachowywanie się małżonków w sposób szkodliwy dla interesów rodziny, przejawiające się w porzuceniu rodziny i niewykazywaniu żadnej troski o jej byt, prowadzeniu nagannego moralnie trybu życia, uchylaniu się od pracy. Przy ocenie zasadności zgłoszonego żądania o ustalenie nierównych udziałów nie ma znaczenia sama tylko wysokość pobieranych zarobków i uzyskiwanie dochodów oraz sposób i racjonalność ich wykorzystywania w ramach zaspokajania potrzeb rodziny.

Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 6 kwietnia 2005 r., III CK 469/04 okoliczność, że zarobki jednego z małżonków były znacznie niższe niż zarobki drugiego małżonka nie może być jedyną podstawą do przyjęcia, że wystąpiły ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. Jeżeli przez cały czas trwania związku małżonek nie trwonił majątku ani nie postępował z nim lekkomyślnie, to nawet jeżeli środki pochodzące z osiągniętych przez jednego małżonka zarobków, które wniósł do majątku wspólnego, były znacznie wyższe niż wniesione przez drugiego, nie uzasadnia to ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym (postanowienie SN z dnia 17 maja 2002 r., I CKN 643/00).